MINERAŁY ZŁOŻA W KLETNIE
mgr Piotr Gut
Można znaleźć: baryt, bornit, chalkopiryt, chalkozyn, chryzokola, fluoryt, galena, hematyt, kalcyt, kwarc, ametyst, magnetyt, malachit, uraninit.
Prawdopodobnie każdy zainteresowany minerałami poszukiwacz słyszał kiedyś o Kletnie. Postanowiłem jednak opisać tą lokalizację uwzględniając zmiany jakie zachodzą w tym rejonie. Aktualnie w Kletnie prowadzona jest intensywna eksploatacja hałd…
Krótka charakterystyka najczęściej spotykanych minerałów w Kletnie.
Baryt – BaSO4
Najczęściej w obrębie kwarcu i żył kwarcowo-fluorytowych, często w towarzystwie mineralizacji polimetalicznej. Listewkowe skupienia i gniazda do kilkunastu centymetrów średnicy. Pojedyncze osobniki osiągają wielkość do 3 cm.
Niekiedy w kwarcu żyłowym spotyka się pustki po wyługowanych kryształach barytu, czasem wypełnione minerałami wtórnymi (np. malachitem). Baryt tworzy zazwyczaj kryształy o białym i białoróżowym zabarwieniu.
Bornit – Cu5FeS4
W kwarcu żyłowym, często wraz z mineralizacją polimetaliczną (chalkopiryt, chalkozyn, galena, baryt, etc.). Tworzy nieregularne skupienia o średnicy do 2 cm. Powierzchnie bornitu pokryte minerałami wtórnymi o pstrokatym zabarwieniu, na świeżym przełamie miedzianoczerwony.
Chalkopiryt – CuFeS2
Wraz z mineralizacją polimetaliczną w kwarcu żyłowym. Nieregularne skupienia o rozmiarach do 3 cm. Czasem w towarzystwie uraninitu.
Również w grubokrystalicznym fluorycie i kalcycie, luźno rozproszone ziarna do 5 mm średnicy.
Chalkozyn – Cu2S
W kwarcu żyłowym oraz w towarzystwie bornitu i mineralizacji polimetalicznej. Najczęściej jako nieregularne skupienia i ziarna o rozmiarach do kilku milimetrów. Niekiedy lite skupienia o średnicy do 8 cm.
Chryzokola – Cu2-x(Al,Fe3+)xH2-x Si2O5(OH)4ŤnH2O
W kwarcu żyłowym oraz fluorycie jako nieregularne żyłki oraz pojedyncze skupienia kilku centymetrowej wielkości.
Najczęściej niebieskawa, turkusowa, zielona, rzadziej żołtobrązowa. Niekiedy w towarzystwie innych minerałów strefy wietrzenia (malachit, limonit).
Fluoryt – CaF2
Jeden z najbardziej popularnych minerałów w Kletnie. Żyły fluorytowe i kwarcowo-fluorytowe w obrębie kwarcytów i marmurów, do kilku metrów miąższości. Również jako gniazda o średnicy do kilkunastu metrów.
Fluoryt najczęściej od jasno- do ciemnofioletowego, bezbarwny, zielony, rzadziej zielononiebieski. Czasem w kwarcu, w kawernach, kryształy automorficzne, wykształcone jako sześciany i/lub ośmiościany o średnicy do 1cm.
W towarzystwie uraninitu określany jako „antozonit” – czarny, silnie spękany, przy rozkruszaniu wydziela charakterystyczny zapach fluoru.
Galena – PbS
Wraz z mineralizacją polimetaliczną w kwarcu żyłowym. Nieregularne skupienia o średnicy do 1 cm. Czasem na brzegach ziaren przeobrażona w cerusyt.
Hematyt – Fe2O3
W żyłach kwarcowo-fluorytowych, jako warstewki w „kwarcu kapturowym”, pojedyncze skupienia i blaszki o średnicy do kilku milimetrów oraz jako ziemiste skupienia śmietany hematytowej. Często w towarzystwie minerałów uranu.
Również w rudzie magnetytowej, związanej ze skałami skarnowymi, jako zbite drobnoziarniste skupienia do kilkunastu centymetrów średnicy.
Kalcyt – CaCO3
W żyłach kwarcowo-fluorytowych i w kwarcu żyłowym. Pojedyncze ziarna o rozmiarach do kilku centymetrów o wyraźnie zaznaczonej łupliwości, często w większych skupieniach. Kalcyt najczęściej biały, szary, żółtawy, w towarzystwie minerałów uranu różowy.
Kwarc – SiO2
Główny minerał płonny złoża w Kletnie. W obrębie skał metamorficznych żyły kwarcowe i kwarcowo-fluorytowe do kilku metrów miąższości.
Kwarc żyłowy najczęściej białoszary, często zakończony szczotkami krystalicznymi o rozmiarach kryształów do 5 cm.
Dobrze wykształcone kryształy wykazują często budowę pasową (tzw. „kwarc kapturowy”). Tworzą przerosty kwarcu mlecznego z kwarcem zadymionym, ametystem, morionem i niekiedy hematytem lub fluorytem.
Ametyst najczęściej w kwarcu mlecznym jako żyły o miąższości do 3-4 cm, rzadziej szczotki krystaliczne. Czasem w kwarcu mlecznym piękne koronkowe przerosty z drobnymi żyłkami ametystu.
Magnetyt – Fe2+Fe3+2O4
W skarnach, główny składnik rudy magnetytowej. Żyła magnetytowo-krzemianowa do 2,5 m miąższości. Magnetyt najczęściej jako zbite drobnoziarniste skupienia, przerośnięty z granatami, piroksenami, amfibolami, niekiedy hematytem.
Malachit – Cu2CO3(OH)2
W kwarcu żyłowym oraz fluorycie jako nieregularne żyłki oraz pojedyncze skupienia kilku milimetrowej wielkości, w pobliżu kruszców miedzi, w paragenezie z chryzokolą, limonitem. Niekiedy w kawernach drobne promieniste skupienia igiełkowego malachitu.
Uraninit – UO2
Wraz z mineralizacją kruszcową, w paragenezie z czarnym fluorytem, różowym kalcytem, morionem oraz hematytem. Skupienia nieregularne, nerkowate o średnicy do kilku centymetrów.
Często przeobrażony we wtórne minerały uranu: uranofan, torbernit, foumarieryt, etc.
Przekrój przez strefę nasunięcia Kletna